کد مطلب:106579 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:147

[صفحه 6]

از سخنان امام (ع): (ای مردم همانا دنیا سرای گذشتن و آخرت سرای ماندن است، بنابراین از گذرگاه خویش برای اقامتگاهتان توشه برگیرید و در پیشگاه كسی كه رازهای شما را می داند پرده اسرار خود را ندرید. دلهایتان را از دنیا بیرون كنید پیش از آن كه بدنهای شما از آن بیرون رود، در دنیا آزمایش می شوید و برای غیر دنیا آفریده شده اید. چون كسی بمیرد مردم می گویند: چه باقی گذاشته، و فرشتگان می گویند: چه چیز جلو فرستاده است؟ خدا پدرانتان را بیامرزد! مقداری از دارایی خود را پیش از خود برای ذخیره آخرت بفرستید كه به سود شماست و همه را برای دنیا نگذارید، كه به زیان شما خواهد بود.) امام (ع) در این سخنان با یادآوری هدف دنیا و آخرت، انسانها را به دوری از دنیا و علاقه مندی به آخرت تشویق فرموده اند: پس دنیا گذرگاه یعنی راه عبور به سوی آخرت است، كه به دو طریق امكان پذیر است: 1- اختیاری، چنان كه بندگان شایسته خدا به طرف آخرت حركت می كنند. 2- اضطراری، چنان كه عامه ی مردم ناچار می میرند و به سرای آخرت می شتابند، و مراد امام (ع) در این سخن رفتن اضطراری است. یادآوری دنیا و آخرت، با این دو صفت: (گذرگاه و قرارگاه)، شبیه مقدمه ای بر

ای این جمله از سخن امام (ع) است: فخذوا من ممركم لمقركم. و لا تهتكوا... اسراركم، یعنی با تظاهر به معصیت پرده دری نكنید زیرا خدایی كه از رازهای درونی شما آگاهی دارد به كارهای علنی شما آگاهتر است. و اخرجوا... ابدانكم، امام (ع) در این جمله مردم را به ترك دنیا پیش از مرگ، امر كرده و از آن به طور كنایه به (خارج كردن دلها از دنیا) تعبیر فرموده است. خرج فلان عن كذا، و اخرج نفسه من كذا، وقتی گفته می شود كه از آن، دوری كند و بیزاری جوید. ففیها اختبرتم، این گفتار امام اشاره به این است كه آزمایش در این دنیا از عنایات و توجهات خدا است چون باعث بیداری انسان برای آخرت می شود، و معنای آزمایش را پیش از این دانستی. و لغیرها خلقتم، یعنی انسانها از نظر ذات و فطرت، برای رسیدن به سعادت اخروی آفریده شده اند، ولی اگر اعمال نیك نداشتند و به گناه آلوده شدند گرفتار شقاوت خواهند گردید: (زمینه ی اصلی و فطرت اولیه در انسان سعادت است شقاوت امری عرضی می باشد). ان المرء... قدم، مردم می گویند: (از مال دنیا چه چیز گذاشته، و فرشتگان می گویند: از كارهای نیك چه عملی جلو فرستاده است؟). امام (ع) در این سخن، مردم و فرشتگان و آنچه را كه مورد سوال این

دو گروه است با هم ذكر فرموده، تا توجه دهد به این كه كارهای نیك و عبادات كه باعث سعادت اخروی است، بر كالاهای دنیوی، شرافت و برتری دارد، زیرا كارهای نیك خواسته ملائكه و مورد توجه آنهاست ولی امور مادی دنیا مورد توجه مردم غافل و بی خبر است. همراه آوردن دو لفظ ما ترك و ما قدم به گونه ای زیبا این مفهوم را بیان می كند كه امور مادی و دنیوی جداشدنی است، و كارهای نیك پیش فرستاده و برای آخرت انسان، ماندنی و سودمند است، پس باید به كارهای شایسته بیشتر توجه كرد و به امور مادی دنیا كه جداشدنی و رهاكردنی است اعتنائی نكرد. لله آبائكم، جمله ای است كه عرب برای تعظیم و بزرگداشت شخص مورد خطاب می آورد، و او، یا پدرش را به خدا نسبت می دهد و به گونه های مختلف آورده می شود، از قبیل: لله انت، لله ابوك و جز اینها.... بعضی از شارحان لام را برای عاقبت دانسته اند، یعنی: بازگشت پدران شما به سوی خداست، اما در این صورت، كلام از معنای تعجب و تعظیم بیرون خواهد شد. فقدموا بعضا...، یعنی قدری از متاع دنیای خود را به عنوان صدقه و مانند آن، پیش از خود بفرستید تا ثوابش در آخرت برای شما باشد و تمام آن را بعد از مرگ خود برای دیگران مگذارید زیرا سنگین

ی آن بر دوش شما خواهد بود، چنان كه پیامبر اكرم (ص) فرموده است: (ای فرزند آدم، از امور دنیا تنها سه چیز برای تو سودمند است: 1- آنچه را كه با خوردن از بین ببری. 2- آنچه را كه بپوشی و كهنه كنی. 3- آنچه را كه صدقه دهی و برای آخرت باقی گذاری). پیش از این معلوم شد كه دادن زكات و صدقات و جز اینها، چگونه باعث پیدایش فضایل اخلاقی و پاداشهای اخروی در انسان می شود، و بر عكس بخل ورزی و ثروت اندوزی موجب بدبختی و شقاوت اخروی می گردد. علت این كه امام (ع) دستور می دهد كه قدری از ثروت دنیا را پیش از خود بفرستید، و از گذاشتن تمام آن برای پس از مرگ منع می كند، آن است كه به طور كلی محروم كردن وارثان از حق ارث جایز نیست و از طرفی ترك صدقات و ندادن زكات هم حرام است. این مطلب به طریق دیگری نیز روایت شده كه حاصل معنای آن چنین است. آنچه كه پیش فرستاده اید، در واقع به قرض خدا داده اید، و اگر هیچ نفرستید و برای پس از خود اندوخته كنید بر ضرر شما و مایه زحمت شما خواهد بود، چنان كه خدا می فرماید: (من ذا الذی یقرض الله قرضا حسنا...). كلمه ی قرض این جا به عنوان استعاره آمده، و مناسبت آن، این است كه معمولا قرض گیرنده از كسی كه صاحب مال است

درخواست قرض می كند و با تشكر از او، در موعد مقرر عوض آن را به صاحب مال برمی گرداند، لذا امام (ع) انفاق مال در راه خدا را به قرض دادن به خدا تشبیه كرده است زیرا خداوند بارها از مردم خواسته است كه زكات و صدقه بدهند، و از انفاق كنندگان در راه خود سپاسگزاری فرموده و به آنان كه صدقه می دهند چند برابر آنچه بخشیده اند و ارزنده تر از همه ی آنها كه بهره ای ندارد بلكه زیان هم دارد، پاداش می دهد و چون نگهداری ثروت و به جای گذاشتن آن بعد از مردن، چنان است، ناگزیر مایه زحمت و گرفتاری صاحب مال می شود. و توفیق از خداوند است.

صفحه 6.